NAVENDA NÛÇEYAN - MKG’ê rapora xwe ya binpêkirinên mafên rojnamegerên jin a meha Tebaxê aşkera kir û got ku hêj 5 rojnameger girtî ne, zext û gefên li ser rojnamegeran di meha Tebaxê de berdewam kirin. 

 

Komeleya Rojnamegerên Jin a Mezopotamyayê (MKG), “Rapora Binpêkirinên Mafên Rojnamegerên Jin a Meha Tebaxa 2025’an” aşkera kir. MKG’ê, diyar kir ku rojnameger ji ber çalakiyên xwe yên pîşeyî û nasnameyên xwe yên civakî bi mekanîzmayên piralî yên zext û tundîtûjiyê rû bi rû dimînin. MKG’ê, got ku rapora wan, careke din rewşa xirab a azadiya çapemeniyê ya li Tirkiyeyê û cudakariya sîstematîk a li dijî rojnamegeran, aşkera dike.

 

‘GEF LI ROJNAMEGERAN HATIN XWARIN’

 

Bi domdarî MKG’ê destnîşan kir ku di tevahiya Tebaxê de, rojnameger rastî gefan hatin, şopandina wan a nûçeyan hatin astengkirin, bi destdirêjiya darazê rû bi rû man û wiha got: “Rojnamegera jin C.K., ku li dijî gefên ser medyaya dijîtal lê hatibûn xwarin giliyê sûc kir, encax, tenê bi girtina sûcdar hate parastin. Ev mînak nîşan dide ku mafê jiyana rojnamegeran di xetereyê de ye.”

 

ROJNAMEGER HATIN KRÎMÎNALÎZEKIRIN

 

MKG’ê, got ku krîmînalîzekirina rojnamegeran di meha Tebaxê de bi awayên cur bi cur domiyan û wiha dom kir: “Cezayê kelemçeya elektronîk a li ser rojnameger Rahîme Karvar nîşan dide ka çawa tevdîrên cezayî yên ku azadiya derbirînê sînordar dikin têne asayîkirin.  Dadgeha Destûra Bingehîn (AYM), ji bo serlêdanên Midûra Nûçeyan a JINNEWS'ê Oznûr Degerê û rojnameger Dîcle Muftuoglûyê tespîta binpêkirina mafan a qismî kir. Ev nêzîkatiyek nebaş a li hemberî azadiya ramanê nîşan dide. Girtina rojnamegeran a demdirêj, sînordarkirina gihîştina dosyayan û darizandinên nebêalî baweriya bi pergala edaletê bi kûrahî lawaz dike.”

 

ZEXTA ABORÎ Û SANSURÊ 

 

MKG’ê, daxuyand ku zextên aborî û sansurê yên li ser rojnamegeran jî berdewam in û da zanîn ku 13 xebatkarên rojnameya Nefesê ji kar hatine derxistin. MKG’ê, daxuyand ku rawestandina mafên îlanê yên 8 rojnameyên herêmî yên li Mersînê ya ji aliyê Saziya Îlanê ya Çapemeniyê ve, zextên aborî yên sîstematîk nîşan dide. MKG’ê got ku vê biryarê ne tenê zirar da çapemeniya herêmî, lê di heman demê de zirar da mafê raya giştî ya gihîştina nûçeyan.

 

ASTENGKIRINA MALPER Û HESABÊN MEDYAYA DIJÎTAL

 

Bi domdarî MKG’ê sînordarkirinên xwegihandinê, girtina hesaban û qedexeyên îlanê ji bo bêdengkirina dengê medyaya serbixwe hatine bikaranîn û got: “Astengkirina hesabên medyaya dijîtal ên dezgehên medyayê yên wekî Yeni Yaşam, Xwebûn, Ajansa Welat, Kaos GL û ETHA mudaxeleyek bi zanebûn e. Ev ji bo nedîtina medyaya rexnegir e.”

 

QETILKIRINA ROJNAMEGERAN A LI XEZEYÊ

 

MKG’ê, bal kişand ser rojnamegerên li Filistînê di êrişên Îsraîlê de hatine qetilkirin û rojnameger Meryem Ebû Dekka bi bîr xist. MKG’ê, destnîşan kir ku kuştina rojnamegeran ne tenê êrişeke li ser mafê jiyanê yê şexsî ye lê di heman demê de êrişa li ser mafê agahdarbûnê yê hemû civakê ye. MKG’ê rojnamegerên hatine qetilkirin bi bîr anî. 

 

‘ROJNAMEGER JI BER NASNAMEYA XWE JÎ RASTÎ ÊRIŞAN TÊN’

 

MKG’ê, got ku rojnameger ne tenê ji ber çalakiyên xwe yên pîşeyî, lê di heman demê de ji ber nasnameya xwe jî bi cihêkariyê re rû bi rû dimînin. MKG’ê, got: “Zîhniyeta serdest a mêr, axaftina jinan a li pêşberî raya giştî wekî gef dibîne. Di encamê de, rojnameger ne tenê ji ber ku rojnameger in, lê di heman demê de ji ber ku jin in jî dibin hedef, tên bêdengkirin. Ev zexta dualî ya ku rojnameger pê re rû bi rû dimînin, girîngiya wekheviya zayendî ya di qada medyayê de nîşan dide. Sîstemeke medyayê ya azad û demokratîk tenê dikare bibe sedem ku rojnameger di şert û mercên ewle û wekhev de bixebitin.”

 

MKG’ê, xwest ku zextên li ser rojnamegerên jin tavilê bi dawî bibin; pêvajoyên darizandinê bi awayekî bêalî, adilane û zelal werin kirin; pratîkên sansurê yên dijîtal bên bidawîkirin; rojnamegerên girtî bên berdan û azadiya ramanê were misogerkirin û mekanîzmayên navneteweyî yên ji bo parastina mafê jiyanê yê rojnamegeran li Filistîn û deverên din ên cîhanê werin xurtkirin. MKG’ê got ku nabe rojnamegerên jin bên bêdengkirin û çapemeniya azad were astengkirin. 

 

DANEYÊN BINPÊKIRINÊN MEHA TEBAXÊ

 

Di rapora MKG’ê de daneyên binpêkirinan jî wiha hatin rêzkirin: “Rojnamegerek rastî miameleya nebaş hat, gef li rojnamegerekê hate xwarin, dema rojnamegerekê nûçe dişopand hate astengkirin, darizandina 2 rojnamegerên jin a ji dosyayekê berdewam kir, 5 rojnamegerên jin (Ji 4’ê Çileya 2023’yan heta niha) girtî ne, karê 13 rojnamegeran hate bidawîkirin, 8 malperên înternetê hatin girtin û 5 hesabên medyaya dijîtal hatin girtin. 

 

ROJNAMEGERÊN GIRTÎ

 

MKG’ê da zanîn ku Berpirsa Karê Nivîsê ya Kovara Yururuşê Elîf Ersoy, Midûra Karê Nivîsê û Xwediya Rojnameya Atilim Hatîce Duman, Xebatkara berê ya TRT'ê Ozden Kinik, Nûçegîhana Ozgur Gelecekê Perihan Erkilinç û Gerînendeya Weşana Giştî ya Kovara Onsozê Songul Yucel girtî ne.