COLEMÊRG - Colemêrg ku 10 sal in ji aliyê qeyûman ve tê birêvebirin ku erkê wan bicihanîna polîtîkayên otorîter ên desthilatdariya serdest in, li hember wêrankirina ku çêbûye, bi beşdariya yekser a gel bi rêya meclis û komunan, dest bi pêvajoyeke nû ya jinûveavakirinê kir.
Pratîka tayînkirina qeyûman ji bo rêveberiyên herêmî li bajarên Kurdan ku ji bo sepandina polîtîkayên otorîter û tepeserker ên hêza serdest hatiye destpêkirin, berdewam dike. Ev polîtîka ku bi hilbijartina qeyûman ji nav walî û rêveberên navçeyan bi berfirehî tê meşandin, mekanîzmayên çavdêriyê ji holê radike, girêdana gel bi pergalê qut dike û bi bandor wan ji rêveberiyê dûr dixe. Colemêrg yek ji wan deveran e ku ev yek herî zêde lê belav bûye. Ev pratîk ku ji sala 2015'an vir ve di meriyetê de ye, pirsên li ser gendelî, wêrankirina ekolojîk, nekarîna dabînkirina xizmetguzariyan, hilweşandina rêveberiya herêmî ya beşdar, bidawîkirina bernameyên jinan, polîtîkayên asîmîlasyonê û veqetandina beşek ji budçeyê ji yekîneyên ewlehî û cendirmeyan re derxistiye holê. Niha, bajar li ber destpêkirina pêvajoyeke nû ya ji nû ve avakirinê ye ku bersiva van polîtîkayan dide. Di manîfestoya ku Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan piştî banga Aştî û Civaka Demokratîk amade kir de, avakirina meclis û komunên taxan li bajêr, di çarçoveya rêxistinê de, komun, meclis û demokrasiya xwecihî tê armanckirin. Armanc ew e ku bajarê ku 10 sal in ji aliyê qeyûman ve hatiye wêrankirin, bi rêya meclis û komunên ku rasterast di rêveberiyê de cih digirin, ji nû ve were avakirin.
Hevserokê Partiya Wekhevî û Demokrasiyê ya Gelan (DEM Partî) yê Colemêrgê Behçet Kanat bi bîr xist ku piştî ku hevşaredarên hilbijartî ji kar hatine dûrxistin, bajar 10 sal in ji hêla rêveberên tayînkirî ve tê birêvebirin û got: "Ji dema ku qeyûm hatine heta niha çiqas bi pirsgirêkên bajêr re mijûl bûne? Ev bi rastî jî rewşek xuya ye dema ku hûn li bajêr dinêrin. Colemêrg hîn jî bi pirsgirêkên rê û avê re rû bi rû ye. Dema ku rêveberên tayînkirî hatin, tiştên ku wan pêşî pê re mijûl bûn zirara qada çandî bû. Wan di warê çandî de zirareke mezin dan. Navenda Jinan a Binevş hebû, ew hat girtin; Navenda Çand û Hunerê ya Feqiyê Teyran hebû, ew hat girtin. Di dema ku rêveberiyên me yên herêmî li ser kar bûn, ji bo çareserkirina pirsgirêkên av û kanalîzasyonê proje hatin pêşxistin. Lê mixabin, ew proje berî hatina rêveberên tayînkirî nehatin temamkirin, û ew proje radestî yên din hatin kirin. Pirsgirêkeke din a li bajêr dabeşkirina erdan e. Mirov nikarin ruxsetê bistînin û avahî bi rêkûpêk nayê kirin. Dema ku dabeşkirina erdan bi rêkûpêk tune be, ev bandorê li karsaziyan jî dike. Rêveberên tayînkirî li ser bingeheke saxlem tiştek nedane bajarê me. Ew têgihiştinek xelet a mezin e ku meriv ji rêveberên tayînkirî bendewariyên wiha hebin."
Kanat, bal kişand ser armanca li pişt tayînkirina qeyûman û got: "Hatina qeyûman ji bo vî bajarî gavek di siyaseta şerê taybet de ye. Ji ber ku wêraniya çandî, ekolojîk û civakî bi xwe re aniye. Navendên me yên çandî hatin girtin. Bandora vê yekê girîng bû. Qadên asîmîlasyonê berfireh bûn. Ew nikarîbûn navên Kurdî li ser tabelayên li ser derî û dikanan hatine danîn jî tehemûl bikin. Derfetên kar ên mirovan hatin tunekirin. Li gel vê, mirovên ku nikaribûn ji hêla aborî ve debara xwe bikin hatin teşwîqkirin ku koç bikin."
Kanat destnîşan kir ku siyaseta ku sê heyamên dirêj hatiye meşandin ji bo dewletê encamên xwestî nedaye û got: "Bajarê me ku sê heyamên dirêj di bin destê rêveberên tayînkirî de maye, tevî ku hemû çavkaniyên dewletê li pişt wê ne jî, hîn jî xizmetên xwestî nagire. Kesê ku wekî rêveber hatiye tayînkirin di heman demê de Waliyê bajêr e. Tevî ku waliyê bajêr e jî, di her hewldaneke ku dike de bi serokê AKP'ê yê bajêr re tevdigere. Ev bingeha nêzîkatiya wî ya ji bo herêma me nîşan dide."
TEXRÎBKIRINA QADÊN EKOLOJÎK
Kanat destnîşan kir ku tayînkirina qeyûman tê wateya ku karbidestiya di destê kesekî de mekanîzmaya venihêrînê ji holê radike û desthilatdariya bêdawî bi xwe re tîne û got: "Bajarê me li herêmeke çiyayî ye. Bi dewlemendiya xwe ya madenî tê zanîn. Bi polîtîkayên ku îro tên sepandin, erdnîgariya me hatiye talankirin. Wêrankirina ekolojîk pêk hatiye. Wêrankirina ekolojîk wekî nîmetek, wekî mizgîniyek ji raya giştî re tê pêşkêşkirin. Ew hewl didin ku zeviyên madenê û petrolê yên ku ew ê li her deverê vekin wekî ku ji bo gel sûdmend bin nîşan bidin. Ekolojiya herêmê tê wêrankirin. Qeyûman tenê wêranî anîne vî bajarî. Wan veberhênan û xizmetên ku diviyabû ji bajar re bihata peydakirin pêşkêşî alîgirên xwe kirin. Vekirina deverên ekolojîk ji bo şîrketên madenê di rastiyê de wêraniyeke mezin aniye. Bi girtina hemû destkeftiyên ku me bi dest xistibûn, zirareke mezin li gelê herêmê hatiye kirin."
PÊVAJOYA JINÛVEAVAKIRINÊ
Kanat diyar kir ku ew ê demokrasiya xwecihî bi avakirina meclis û komunan wekî beşeke ji pêvajoya ji nû ve avakirina nû xurt bikin û DEM PArtî ji rol û mîsyona xwe di Pêvajoya Aştî û Civaka Demokratîk de ku bi banga 27'ê Sibatê dest pê kiriye haydar e. Kanat diyar kir ku vekişîna qeyûman di nav parametreyên çareseriyê de ye û got: "Wekî DEM Partî, em di wê pozîsyonê de ne ku berpirsiyariya herî mezin a vê pirsgirêkê hilgirin. Bi haydarbûna vê giraniyê, hewldanên me zêde bûne da ku destkeftî û dewlemendiyên çandî yên ku me di asta herêmî de bi dest xistine careke din pêşkêşî gel bikin. Em bi taybetî di hewldan û kedeke dijwar de ne, ji avakirina meclisan li taxan bigire heya avakirina komunan. Em bi taybetî ji bo afirandina tiştên ku ji bo pêvajoya avakirina civaka demokratîk hewce ne, têdikoşin. Em ê bi komun û meclisên ku em ê ava bikin, wêranî û texrîbata ku ji hêla qeyûman ve li vî bajarî çêbûye ji nû ve ava bikin."
Hevşaredara Colemêrgê Viyan Tekçî ku qeyûm tayinî şûna wê hat kirin, diyar kir ku budçeya şaredariyê dikare ji bo çareserkirina pirsgirêkên herêmî yên bajêr were bikaranîn, lê qeyûm vê budçeyê ji bo derdora xwe xerc dike û rê li ber dabînkirina xizmetguzariyê digire. Viyan Tekçiyê got: "Şaredariya Colemêrgê sê serdem in ji hêla qeyûman ve tê birêvebirin. Bi qeyûman re, pirsgirêkên li Colemêrgê nehatine çareserkirin, kûrtir bûne. Pirsgirêkên rê, pirsgirêkên avê û pirsgirêkên xebitandinê yên bajêr hîn jî çaresernekirî ne. Tevî ku budçeya şaredariyê li gorî rêveberiyê hatiye veqetandin jî, pirsgirêkên herêmî yên Colemêrgê nayên çareserkirin. Hincetek dan ber hevşaredarê me û qeyûm tayinî şûna me kirin.
Em bi zelalî dibînin ku ev pêvajo piştî salekê hîn jî çareser nebûye. Daxwaz û gilî ji raya giştî hene. Rê û pirsgirêkên pêwendîdar hîn jî çaresernekirî ne. Niha, li bajêr xebatên asfaltê didomin, lê ew bi xwe dizanin ku di zivistanê de, asfalt bi tevahî diherike. Qeyûm li vir tenê hewl dide xwe nîşan bide, lê bi rastî tiştekî nake. Ger xebat bihata kirin, budçeya şaredariyê dikaribû ji bo vî bajarî gelek tiştan bike. Ew mîna serokê AKP'ê yê bajêr tevdigere, ne mîna desthilatdariya rewa ya bajêr. Ew li gund û navçeyan dixebite, bi serokê AKP'ê re dixebite. Pêvajoyeke aştiyê tê nîqaşkirin. Divê dewlet tavilê gavekê bavêje û van qeyûman vekişîne. Divê ev gava we ya yekem be. Divê qeyûm werin vekişandin."
MA / Zeynep Durgut