NAVENDA NÛÇEYAN - Şaxa ÎHD’a Îzmîrê xwest ku girtiyê nexweşê giran Şehmûs Koç di şertên guncav de were dermankirin û Înîsiyatîfa ji Girtiyên Nexweş re Azadî jî daxwaza berdana girtiyê nexweşê penceşêrê Mahmût Başyîgît kir. 

 

Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) û Înîsiyatîfa ji Girtiyên nexweş re Azadî, li Enqere, Stenbol û Îzmîrê daxuyanî dan û bal kişand ser rewşa girtiyên nexweş a li girtîgehan.

 

ÎZMÎR 

 

Şaxa ÎHD’a Îzmîrê ji bo balê bikişîne ser rewşa girtiyên nexweş di hefteya 285’emîn a çalakiya xwe de li ber Sumerbank a Kevin a Konakê daxuyanî da çapemeniyê. Dayikên Aştiyê, nûnerên partiyên siyasî û saziyên sivîl ên civakî jî piştgirî da çalakiyê. 

 

Di çalakiyê de pankarta “Bêdeng nebe, nebe hevkarê sûc, dimirin” hate vekirin de bal kişandin ser rewşa girtiyê nexweşê giran Şehmûs Koç ê li Girtîgeha Tîpa L a Espiye ya Gîresûnê tê ragirtin. Kurdiya daxuyaniyê Hevseroka Şaxa ÎHD’a Îzmîrê Zîlan Gumuş û tirkiya wê jî endamê Lijneya Rêveberiya ÎHD’ê Firat Canoglû xwend. 

 

 DI BIN ÇAVAN DE ÎŞKENCE

 

Gumuş, diyar kir ku Koç ê li Girtîgeha Gîresûnê tê ragirtin dema hatiye binçavkirin îşkence lê hatiye kirin û wiha got: “Şeyhmus Koçê ku piştî rojekê li Girtîgeha Mêrdînê mabû sirgûnî Girtîgeha Tokatê hatibû kirin û niha li Girtîgeha Tîpa L ya Espiye ya Gîresûnê ye, tiliyên her du destên wî û destên wî hatin şikandin, pozê wî hate şikandin, porê wî hate rakirin, çokên wî hatin şikandin. Di dema binçavkirinê de ji ber tundiya ku hatiye kirin milê wî yê rastê şikestiye û tiliya wî hatiye jêkirin û di serî û sînga wî de parçeyên şarapnelê hene. Dema ku ew rakirin nexweşxaneyê di dawiya dema girtina wî de, hêzên ewlehiyê nehiştin ku ew raporta tenduristiyê amade bike ku îşkence lê hatiye kirin. Doza Şeyhmus a li Dadgeha Bilind bi dawî bû û cezayê muebbetê yê giran û 80 sal lê hat birîn.” 

 

PIRSGIRÊKÊN PSÎKOLOJÎK DIJÎ

 

Gumuş, da zanîn ku di dema girtina Şeyhmus Koç de nexweşiyên wî gav bi gav pêş ketin û nexweşiyên nû lê derketin û wiha berdewam kir: “Ji ber qutbûna tiliyên wî, perçeyên şarapnelê yên di dest û sînga wî de, her wiha nexweşiyên astim û mîgrenê jî pê re derket. Di lîsteya girtiyên nexweş ên giran ên ÎHD'ê de cih digire. Nexweşiyên derûnî yên ku Şeyhmus Koç jiyaye di nav nexweşiyên herî dijwar ên jiyana wî de ne. Hat diyarkirin ku di dema serdan û telefonên malbata wî de rewşa wî girantir bûye. Di nêrîna malbata xwe de behsa rewşên wiha dike. nayên fêmkirin û ti eleqeya wan bi rastiyê re nîne û behsa bûyerên xeyalî yên di navbera xwe û endamên malbata xwe de dike û wiha got: "Carinan naçe serdanên malbata xwe. Dema tên cem hev, piştî razîkirina wî tê hevdîtinê. Hevalên xwe, bi hinek endamên malbatê re naaxive, dema ku dike ev diyalog bi navber diqewimin, carinan jî bertek nîşanî endamên malbatê dide, di dema telefonê de yan naaxive yan jî kurt dibe, digire û yekser digre.

 

KONTROLÊN WÎ YÊN RÛTÎN NAYÊN KIRIN 

 

Li gorî agahiyên ku ji malbata wî re hatin dayîn, 2 sal berê teşhîsa nexweşiya fikarê lê hatiye dayîn. Ji bo vê nexweşiyê tenê tabletek derman dane wî û jê re gotin ku ew ê heta dawiya jiyana xwe vê dermanê bikar bîne. Ev derman li şûna dermankirinê tenê wî dixe xewê. Ji ber ku kontrolên rûtîn nehatine kirin, ne mimkûne ku asta nexweşiyê were tespîtkirin, ne diyar e ka pêşde diçe an na û ne ji aliyê bijîjkên pispor û ne jî li nexweşxaneyeke tam nayê dermankirin, ev yek jî rê li ber pêşketina nexweşiya wî vedike, her dema ku malbata wî diçin cem wî, ligel rêveberiyê dicivin û tevî ku daxwaz dikin ku ew were dermankirin. Ti başbûnek nayê bidestxistin. Rêveberiyê ji hêla nexweşxanê ve nayê kirin û ew tiştek nabêjin.' Ji saziya me re hatine çêkirin, tenê dermanên xwe li nexweşxanê dinivîsin û bi yek tabletek derman hewl didin derman bikin.

 

Di girtîgeheke dûrî malbata xwe de jî rewşa wî ya tenduristiyê xerabtir dike. Malbata wî nikare serdana wî bike, ev yek jî ji perspektîfa psîkolojîk ve alîkariya malbatê asteng dike. Em daxwaz dikin ku ew li nexweşxaneyek bi temamî ji aliyê bijîjkên pispor ve were dermankirin, nexweşiya wî bi rêkûpêk ji bo dermankirina temam were kontrol kirin û dermankirinên wî bê navber bêne kirin da ku sax bibe. Her wiha pêwîst e ew sewqî cihekî nêzî malbata wî bê kirin da ku di warê piştgiriya derûnî de serdanên malbatê bên kirin.

 

Tevî ku serlêdanên malbatê yên li CÎMER û navenda ÎHD’ê ya Wezareta Edaletê hatin kirin jî, dermankirina wan li nexweşxaneyeke bi temamî dest pê nekiriye. Ji bo girtîgeheke nêzî malbatê jî sewqî girtîgehê nayê kirin. Weke parazvanên mafên mirovan em ê rewşa Şeyhmus Koç ji nêz ve bişopînin û ji rayedaran re çareseriyekê ji pirsgirêkê re bixwazin.”

 

ENQERE 

 

Înîsiyatîfa ji Girtiyên Nexweş re Azadî jî di hefteya 495’an a daxuyaniya çapemeniyê li ber Şaxa ÎHD’a Enqereyê li dar xist. Di daxuyaniya ku pankarta “Tedawî maf e nikare were astengkirin, girtiyên nexweş berdin” hate vekirin de endam û rêveberên İHD’ê beşdar bûn. Endama Lijneya Rêveberiya Navendî (MYK) ya ÎHD’ê Nûray Çevîrmen, diyar kir ku weke ÎHD’ê qasî ku tespîtkirine 651 jê giran hezar û 517 girtiyên nexweş hene. Çevîrmen a qala rewş û nexweşiyên girtiyê nexweşê giran Mahmût Başyîgît ê ji Çileya 2023’an ve li Girtîgeha Tîpa E ya Aydinê tê ragirtin kir, xwest Başyîgît bê berdan û li cem malbata xwe were dermankirin. 

 

STENBOL 

 

Di çalakiya 623’yemîn a “Rûniştina F” ku Komîsyona Girtîgehan a Şaxa ÎHD’a Stenbolê her hefte li dar dixe de bal kişandin ser girtiya nexweşa giran Besiye Ozer (47) a li Girtîgeha Jinan a Gebze ya Kocaeliyê tê ragirtin. Di çalakiya ku li ber avahiya Şaxa ÎHD’ê hate lidarxistin de wêneyên girtiyên nexweş hate hilgirtin. Di çalakiya ku pankartên “Rûniştina F a 623’yemîn Bila Besiye Ozer were berdan” û “Tedawî maf e nikare were astengkirin” hatin vekirin de metna çapemeniyê Cuneyt Yilmaz xwend. Yilmaz qala nexweşî û rewşa Ozerê kir xwest raya giştî ji bo parastina mafên jiyanê ya girtiyên nexweş bi hestiyar be. 

 

Çalakî bi dirûşmeyên “Bila girtiyên nexweş bên berdan” , “Tedawî maf e nikare were astengkirin” û “Besiye Ozer bila were berdan” bi dawî bû.